برگزاری نشست سیاست خارجی ایران در دانشگاه تهران

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ، امروز چهارشنبه 17 امین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران در دانشگاه تهران با عنوان «نظام جهانی در حال ظهور و بایسته های سیاست خارجی ایران» برگزار شد.

در ابتدا علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی گفت: در برخی مقالات مشاهده کردید که جایگاه آمریکا در حال افول است اما نقش تخریب کنندگیش را هنوز حفظ کرده است. در خصوص چرایی افول نظرات مختلف است. شاید به ویژگی های ذاتی مدرنیته بازمی گردد و برخی به نتیجه تجربی باز می گردد.

وی افزود: درست است که بعد از فروپاشی مارکسیسم بحث فراگیری آمریکا در غرب مطرح شد، اما جنگ اوکراین صحنه را متحول کرد. حتی با پایان جنگ کشمکش بین روسیه و آمریکا پایان نمی یابد. نکته دوم حضور چین است، برخی ها به این نتیجه رسیدند که یک قدرت نمی تواند قابل اتکا باشد. قطب ها در این جهان نقش بازیگران هوشمندی را دارند که هدف آنان منافع از جمله اقتصادی است.

لاریجانی در ادامه در خصوص سیاست خارجی ایران گفت: نتیجه همه روابط دیپلماتیک باید یک مقصد داشته باشد و آن تسهیل مراودات ایران است. نکته مهم یک اصل کلیدی است. امروز یک دسته سیاستمداران دارای عقل حساب گر هستند، برخی نگاه منفی به عقل دارند. عده ای فکر می کنند که منفعتشان دوری از عقل است. در جامعه ما برخی تصور می کنند انقلابی گر صفت خودبسندانه ای است، حال آنکه انقلاب خود خروشی علیه حکام دور از عقل بوده است. تمام استادان دوران انقلاب عقل گرا بوده اند.

وی با بیان اینکه این نگاه بدون عقل خطرناک است، گفت: با این نگرش حرکت انقلاب دچار تحجر می شود.

لاریجانی در ادامه گفت: به تعبیر علامه طباطبایی جامعیت و حاکمیت اسلام اقتضا می کند هر علم مفیدی را که نیاز رشد جامعه است علم دینی بدانیم. ابن سینا در کتاب شفا سه راه برای اداره کشور معرفی کرده است: اول مسائل جامعه را بشناسید، دوم بهره جستن از تجربه سایر مدینه ها و سوم که مهم است بهره جستن از نقد مخالفان.

وی در آخر تاکید کرد: سیاست خارجی کشور باید باعث توسعه ملی باشد، رشد شتابان علمی جایگاه ایران را در آینده تعیین می کند.

ظریف: غرب دیگر مرکز قدرت نیست

در ادامه در پنل اول با عنوان جهان پساگذار محمد جواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران گفت: در جهان بعد از جنگ نظم متصلب جهانی که دو قطبی بود، برخی ها فکر کردند یک جهان تک قطبی به رهبری آمریکا شکل گرفته است. بنده نظرم این است که تعهد تک قطبی داشتیم و باخت شوروی به معنی برد آمریکا نیست. آنچه که همه معتقدند نظم دو قطبی فروپاشید. با فروپاشی اتفاقاتی افتاد که یکی از آنان را روزنا می گوید شکل گیری جهان شبکه ای، نظم فروپاشید و کنشگران جدیدی وارد شدند.

وی افزود: مقاله ای در فارن افرز منتشر شد که اکنون کنشگران سومی شکل گرفته اند و آنهایی هستند که دارای هوش مصنوعی هستند. سیاست باعث افزایش کنشگران شد و این گزاره اول است. گزاره دوم اینکه مراکز قدرت جابجا شدند و غرب دیگر مرکز قدرت نیست. این به معنای پایان غرب نیست. به معنی این است که دیگر غرب نمی تواند برای همه اتفاقات تصمیم بگیرد.

ظریف با اشاره به تعدد مراکز قدرت و مولفه های قدرت، گفت: ما نباید به خاطر گرایش هایی که فکر می کنیم اشتباه است اهمیت قدرت انگیزشی ایران را نادیده بگیریم. ایده و انگیزه ما مهم است و در آن است که ایران مزیت نسبی دارد، دوستان روشنفکر ما مزیت نسبی ایران را فراموش نکنند. آنهایی که مزیت نسبی خود را تشخیص می دهند اکنون موفق تر هستند.

وی ادامه داد: اشارتی می کنیم که کشورها وابسته به اینطرف هستند اما با آن طرف کار می کنند. اکنون سوالی پیش می آید که چرا عربستان با چین کار می کند. دوران اتحادهای دائمی به سر آمده است. کسینجر هم می گوید که دوران ائتلاف های موقتی و موضوعی شکل گرفته است. بنده معتقدم یک وفادارای هم باید باشد. ما رفیق چین و روسیه هستیم اما چرا می روند چنین بیانیه هایی را علیه ما صادر می کنند. تصور قطبی گری در جهان برای ما ایجاد تصور اشتباه می کند.

ظریف خاطر نشان کرد: عقل اساس است، تفکر بر اساس قرآن با شنیدن شروع می شود. در مذاکره هم اول شنیدن مهم است، فهم و سپس تعقل مهم است.

صالحی: ایران در مدار سیاسی هیچ قدرتی نیست

در ادامه نشست علی اکبر صالحی، وزیر سابق امور خارجه ایران در ابتدا گفت: امام علی (ع) فرمودند کسی که بر مسند ریاست نشست باید بر رنج سیاست صبر کند.

وی با اشاره به اینکه جهان در حال درهم تنیده شدن است، گفت: ما باید بپذیریم جهان بیشتر در حال درهم تنییده شدن است. سیاست خارجی ما برآمده از سیاست داخل ما است. دو ویژگی ایران دارد، اول برخورداری از استقلال سیاسی است یعنی ایران در مدار سیاسی هیچ قدرتی نیست. استقلال سیاسی ما اینکه درست استفاده می شود یا خیر بحث جدایی است.

وی افزود: سیاست ایران از منظومه مقاومت همچنان پابرجاست و هزینه هم می دهد. اکنون سوال این است که ما یک کشور تنها هستیم یا منزوی؟ کشور تنها یعنی هیچ مراوده ای با کسی ندارد. منزوی به معنی این است که در معادلات نقش نداشته باشیم. به نظر بنده نه ما تنها هستیم و نه منزوی.

صالحی در ادامه با بیان اینکه هر اتحادی لزوما به معنای اتحاد استراتژیک نیست، اظهار داشت: ما بایستی درک کنیم که ما دچار یک تنهایی استراتژیک هستیم. اکنون باید چه کار کرد؟ باید هوشمندانه و واقع گرایانه عمل کنیم. جهان بینی ما، ما را منع از واقع گرایی نکرده است. ما در همه مسائل باید این را در نظر بگیریم. مثلا در مراوده با روسیه باید ارزیابی درست داشته باشیم. ما نمی توانیم احساس گونه عمل کنیم. به جای اینکه روی نظرات نقد کنیم بیشتر روی افراد و بیان کننده نظر تمرکز می کنیم.

وزیر سابق امور خارجه ایران افزود: اکنون یک راس مثلث آمریکاست. راس دیگر چین و راس دیگر آن روسیه است. آمریکا می خواهد تک قطبی خود را حفظ کند و باید روی دو چیز تمرکز کند، اقتصاد قوی و بخش نظامی قوی. اما رقیبش در اقتصاد چین است و در نظامی روسیه است. باید این دو را مهار کند برای همین روسیه را در بحث اوکراین انداخته است. چین را هم با ابزار انرژی می تواند مقابله کند. کماکان انرژی فسیلی اهمیت خودش را حفظ خواهد کرد، برای همین آمریکا بر بخش خاورمیانه می خواهد تسلط داشته باشد.

صالحی با اشاره به این وضعیت درباره ایران گفت: ایران در این وضعیت باید وسط مثلث قرار بگیرد. روابط بین الملل بر اساس روابط دولت هاست نه ملت ها. ما وقتی روابط ملت ها را بیان می کنیم اشکال برایمان ایجاد می شود و دیگران می گویند که در امور داخلی ما دخالت دارید.

وی در آخر گفت: تنها عامل حفظ حکمرانی و نظام ما مردم ما هستند. نباید بگذاریم مردم از دولت جدا شوند. من تصورم این است که جامعه جهانی را باید به خوبی درک کنیم. همچنین باید منافع ملی را به خوبی تبیین کنیم. ما باید بر اساس نقاط ضعف و قوت، خودمان را در مقابل دیگران تعریف کنیم.

متکی: نظم جاری جهانی در حال رفتن است

در این نشست همچنین منوچهر متکی، وزیر سابق امور خارجه ایران اظهاراتی را درباره سیاست خارجی ایران بیان کرد.

وی گفت: اینکه چگونه افق ها و آرمان ها را تعریف کنیم در سیاست ما موثر است. امام به ما گفت که قدرت ما منطق حق ماست، از منطق اگر قدرت برخیزد متفاوت است تا اینکه منطقه پیروی از قدرت کند.

متکی با اشاره به جهان در حال گذار گفت: نظم جاری در حال رفتن است. ما مولفه های این نظم را باید بشناسیم و چرایی رفتنش را باید بدانیم. رفتنی که مفتضحانه بیان می شود مانند رفتن آمریکا از افغانستان با رفتنی که مفهوم افول آمریکاست یک آهنگ جدید ایجاد می کند.

وزیر خارجه اسبق ایران افزود: افول آمریکا از زمانی شروع شد که آنچه را که می خواهد نمی تواند محقق کند و آنچه را که نمی خواهد نمی تواند جلویش را بگیرد. امروز در حال گذر دو بحث مطرح است، یک چرایی وضعیت را بشناسیم. از مولفه های اثرگذار در فروپاشی وضیعتی که در نیم قرن گذشته حاکم بود قطعا گفتمان انقلاب اسلامی است. دوم، آیا نظم کنونی فرو می پاشد؟ که به اعتقاد من غربی ها دارند خودشان را تطبیق می دهند. اینکه آقای ماکرون می گوید غرب به پایان خودش رسیده یک اعتراف است.

وی ادامه داد: انقلاب سیاسی ما موفق بود اما در حوزه اقتصادی موفق نبودیم. اکنون یکی از حوزه های انقلاب حوزه آموزشی است که باید متحول شود. در انقلاب آموزشی باید بتوانیم دانش آموختگانی در تراز انقلاب داشته باشیم. به نظر من به دو دلیل ما موفق نبودیم. دلیل اول متون آموزشی ماست و دومین دلیل متاسفانه نگاه های آموزشی دیگران بر ما غلبه داشت.

متکی در ادامه درباره حوزه رفتار بین المللی ایران گفت: یک بخش بحث حوزه رفتاری ماست. اکنون زمان آن فرا رسیده نقد ریشه ای نسبت به جریان حاکم در نظام بین المللی داشته باشیم. امیدوارم در حوزه تولید گفتمان استادید نقش موثری داشته باشند. یک وقتی جلساتی در وزارت خارجه تحت عنوان مباحث حقوق بشر ترتیب دادیم. در آنجا موضوعاتی که در سازمان های بین المللی مطرح بود می نوشتیم. ما اگر بخشی از تلاشمان را متوجه تولید گفتمانی کنیم ذکات علم را اساتید پرداخته اند.

متکی در آخر تاکید کرد: در این فضای کنونی باید جایگاه ایران تعریف شود. ماموریت دستگاه دیپلماسی باید با تشکیل اتاق فکر آن نقش و جایگاهی را که باید ایران داشته باشد مشخص کند.

انتهای پیام/